خروجی آن نیز توسعه و کیفیت زندگی شهری در تأمین و ایجاد محیط مناسب برای زندگی راحت، امن، سالم و عادلانه برای همه مردم است. در بیشتر کلانشهرهای ایران، هنوز معنا و مفهوم واقعی توسعه پایدار در ذهن و عمل مدیران، سیاستگذاران و نمایندگان مردم شکل نگرفته و هنوز درجه واقعی اهمیت آن در شهرهای متراکم ما، در ساخت و سازها و فیزیک آن، در جمعیت و دینامیک آن، در مهاجرت، در حوادث ترافیکی و غیرترافیکی، در آلودگی‌های زیست‌محیطی و در مدیریت تعامل با انسان‌ها مشخص نیست. زمان آن رسیده که شیوه مدیریت شهری در کلانشهرها تغییر کند و امروز شهردار تهران نیز پیشگام این امر شده است.
شهردار تهران چندی پیش مصوبه شورای شهر برای اداره کردن بخشی از اماکن ورزشی، فرهنگی، هنری و اجتماعی محلات توسط هیأت امنا و مدیر محله در مناطق 22گانه را ابلاغ کرد.
در این طرح که ابتدا به‌صورت آزمایشی اجرا می‌شود، به‌منظور شناخت نقاط ضعف و قوت، در مرحله نخست محلات یک ناحیه در هر منطقه از مناطق22گانه شهرداری تهران توسط ستاد راهبری منطقه براساس ضوابط و شرایط لازم از جمله داشتن سرای محله انتخاب می‌شود.
پس از دریافت و بررسی گزارش مرحله اول توسط ستاد راهبری و رفع اشکالات و نواقص احتمالی، اجرای این دستورالعمل تا پایان سال 1389 به سایر محلات تعمیم داده می‌شود.
کمیته هیأت امنای محله شامل اعضای اصلی شورایاری محله (7 نفر)، 2 نفر از مسئولان کارگروه‌های تخصصی مردمی به انتخاب شورایاری‌ها، یک نفر نماینده سازمان دولتی یا عمومی که به شهروندان محله خدمت رسانی می‌کند، نماینده شهرداری تهران به انتخاب شهردار ناحیه و نمایندگان داوطلب 2 سازمان مردمی محلی است. این در حالی است که دبیر شورای‌عالی محله رئیس هیأت امنای محله است.
انتخاب مدیر محله و بازرس از جمله وظایف و اختیارات هیأت امنای محله است. مدیر محله به این ترتیب انتخاب می‌شود که هیأت امنا برای اجرای امور محوله، فردی را از بین 2نفر صاحب تخصص و دارای تجربه لازم اجرایی با حداقل سطح تحصیلات کارشناسی که توسط شهردار ناحیه معرفی می‌شود انتخاب می‌کنند.
به گفته شهردار تهران مدیر محله برای 2 سال با حکم رئیس هیأت امنا منصوب می‌شود و انتخاب مجدد مدیرمحله با تایید هیأت امنا و شهردار ناحیه بلامانع و براساس دستورالعمل، وی مسئولیت اجرای وظایف محوله به هیأت امنا را بر عهده دارد. در ضمن مدیر محله نمی‌تواند کارمند دولت یا شهرداری باشد.
افزایش احساس تعلق و مسئولیت
مهندس محسن بهرام غفاری، مدیر اجرایی شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی کشور، معتقد است: شیوه درست مدیریت شهر در عصر حاضر، شیوه مشارکتی است و قطعا حضور مردم در این امر ضروری است. او می‌گوید: هر چقدر مردم در متن مدیریت حضور پیدا کنند احساس تعلق و مسئولیت بیشتری به شهر خود پیدا می‌کنند و تشخص بیشتری حس خواهند کرد.
ر زمینه نیاز‌های شهر و شیوه اداره آن مردم درک بهتری از متخصصانی دارند که در دفاتر در بسته تصمیم می‌گیرند؛ اما ساختار کنونی شهرداری‌ها هنوز نیاز به تغییر زیادی دارد تا این منویات عملی شود. به‌عنوان مثال در کشور فرانسه اگر یکی از شهروندان تقاضای دریافت پروانه ساخت بکند طبق قانون شهرداری باید با نصب یک تابلو مشخصات پروژه را به اطلاع برساند و اهالی محل حق دارند، درصورتی که ساخت و ساز را مغایر با قانون ببینند یا تشخیص دهند که این کار اثرات سوء بر املاک مجاور دارد، از دریافت پروانه ساخت برای آن ملک جلوگیری کنند.
آیا ساختار اداری و وضعیت بودجه‌بندی و درآمد و هزینه شهرداری‌ها در کشور ما این اجازه را به آنها می‌دهد که با مشارکت دادن مردم از درآمد‌های مغایر با خواست مردم نظیر
تراکم فروشی چشم‌پوشی کرده یا درصورت تضییع حق مردم، آن را جبران کنند؟ طرح اداره شهر توسط مردم طرح خوبی است، به شرطی که یک تصمیم ظاهری و پوسته‌ای نباشد.
نباید مدیریت شهر را به‌شکل نمایشی به دست مردم بسپاریم؛ در واقع مشارکت‌نمایی اقدام مؤثری نیست بلکه ما نیاز به مشارکت واقعی داریم. مشارکت نمایی نه کارساز است و نه صادقانه و منصفانه. اگر قرار است شهروندان در اداره شهر مشارکت کنند پس باید پروانه ساخت هم توسط شورای محله تأیید شود. آیا این امر امکان‌پذیر است؟ امیدوارم به آن مرحله برسیم. اما این را هم نباید فراموش کرد که بخش عمده‌ای از درآمد شهرداری از محل‌هایی است که شاید سپردن آن به دست مردم به منزله قطع آن درآمدها باشد. غفاری معتقد است که تصمیم شهرداری مبنی بر سپردن مدیریت شهر به مردم اقدام مثبتی است، مشروط بر اینکه در همه زمینه‌ها مشارکت شهروندان دخیل باشد. مشارکت مردم در اقدامات نمادین، تأثیر زیادی در مدیریت شهر ندارد. خوب است مردم بتوانند در همه موارد اجازه دخالت در مدیریت شهر خود را داشته باشند.
تعامل هر چه بهتر مردم و شهرداری
علی‌رضا سجادپور، یکی از مدیران فرهنگی نیز معتقد است سپردن اداره بخشی از شهر به مردم خصوصا در بخش‌های فرهنگی و هنری باعث افزایش تعامل هر چه بهتر مردم و این مراکز می‌شود. او می‌گوید: بسیاری از مواردی که در حال حاضر توسط دولت یا نهادهای دولتی اداره می‌شود، قابل واگذاری به مردم است. باید به مردم اعتماد کرد و با این کار باری از دوش نهادها برداشت. به این شکل کارها بهتر پیش خواهد رفت. قطعا تمام مدیران بخش فرهنگ و هنر با کلیت این موضوع موافقند.
هدفمند شدن هزینه‌ها و کاهش مخالفت‌ها
دکتر شهلا کاظمی‌پور نیز سپردن مدیریت شهری به مردم را از دیدگاه جامعه شناسی بررسی کرده و می‌گوید: اگر قرار باشد شهرها و محلات توسعه یابند شرط اول مشارکت مردم است. این بحث علمی و آکادمیک است که می‌گوید هر چه مشارکت مردم بیشتر باشد طرح‌ها بهتر به نتیجه می‌رسند، مقاومت مردم در مقابل طرح کمتر می‌شود و بودجه‌ها هدفمندتر هزینه می‌شوند؛ البته در سپردن مدیریت شهر به مردم، همه افراد جامعه مدنظر نیستند بلکه کسانی که صاحب‌نظر و پیشکسوت هستند می‌توانند در این امر دخیل باشند.
در همه کشورها و شهرهای بزرگی که مردم در اداره شهر مشارکت ندارند همیشه نوعی خلأ وجود دارد و بهتر است که این خلأ هر چه زودتر از بین برود.
دکتر کاظمی‌پور معتقد است مشارکت مردم در اداره شهر باعث افزایش همبستگی اجتماعی و کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌شود. زمانی که تمامی آحاد جامعه در تصمیم‌گیری‌ها صاحب‌نظر باشند بر تصمیمات اتخاذ شده و شیوه اجرا نیز حساسیت بیشتری نشان می‌دهند و شهروند واقعی همانطور که ما انتظار داریم بر مبنای تعریف واقعی شکل می‌گیرد.
تمرکززدایی و سپردن امور مردم به مردم
دکتر ماجدی، عضو جامعه مهندسان شهرساز نیز معتقد است: طبق قانون اساسی چنانچه در هر شهری، شورای محله، شورای ناحیه، شورای منطقه و درنهایت شورای شهر داشته باشیم، قانون مناسب برای تشکیل شوراها وضع شود و از سطوح پایین در محلات شوراها تشکیل شود، این امر کمک شایانی به سپردن امور شهر به مردم می‌کند.
او می‌گوید: باید اداره هر محله توسط مردم انجام شود و نمایندگان شوراهای محله‌ای که در یک ناحیه شهر واقع هستند اعضای شورای ناحیه را انتخاب کنند، آنها هم شورای منطقه شهرداری را تعیین کنند و با همین کیفیت اعضای شورای شهر هم توسط شورای مناطق انتخاب شود. این کار گام مثبتی است درجهت اجرای قانون اساسی و سپردن کار مردم به مردم.
پیشنهاد دکتر قالیباف در جهت واگذاری بعضی از امور به هیأت امنا، بسیار مثبت است و گامی است در جهت عدم‌تمرکز و سپردن کار مردم به مردم. شاید این تصمیم در این مرحله مفید باشد اما کافی نیست و ضروری است ما اصول قانون اساسی را درخصوص شورای شهر به اجرا بگذاریم.
جزئیات طرح جامع اداره محلات توسط مردم
شهرداری تهران با هدف گسترش مشارکت و حضور شهروندان در عرصه‌های مختلف و سیاست محله محوری و در راستای تحقق بندهایی از ماده 71 قانون وظایف و تشکیلات شورای اسلامی کشور مصوب مجلس شورای اسلامی، برای مهیا کردن شرایط و زمینه‌های قانونی، اجرایی و تشکیلاتی لازم در جهت شکل‌گیری مشارکت آگاهانه، معنادار، قاعده‌مندو پایدار و با استفاده بهینه مدیریت شهری از سرمایه‌های اجتماعی، دستور العمل ساماندهی مشارکت‌های اجتماعی در محلات شهر تهران را تصویب کرد.
نحوه تعامل با شهرداری تهران
براساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران مبنی بر مشارکت مردم در فعالیت‌های اجتماعی و واگذاری اماکن فرهنگی، ورزشی و هنری، حداکثر ظرف مدت یک‌سال وظایف قابل واگذاری از طرف شهرداری تهران به هیأت امنای محلات موضوع ماده 5 این دستور العمل، براساس قراردادهای منعقده به مدیریت محله واگذار خواهد شد.
واحدهای واگذار شده به‌صورت خودگردان اداره می‌شوند و شهرداری موظف است در ازای خدماتی که مدیریت محله برای حفظ و نگهداری محل انجام می‌دهد به‌صورت قیمت تمام‌شده، تمامی هزینه‌ها را پرداخت کند. مدیر محله موظف به پاسخگویی در ازای قراردادهای منعقده و اعتبارات دریافتی از شهرداری است.
تعهدات شهرداری تهران
اداره تمامی اماکن فوق‌الذکر براساس قراردادهای منعقده بین‌مدیریت محله و شهرداری ناحیه با مسئولیت هیأت امنای محله انجام می‌شود. شهرداری تهران موظف است به‌منظور ایجاد توانمندی در شورایاری‌ها با همکاری ستاد هماهنگی شورایاری‌ها برای انجام وظایف محوله به آموزش و ظرفیت‌سازی در محلات اقدام کند.
